SẦU NỮ ÚT BẠCH LAN: 34 TUYỆT PHẨM ĐƠN CA (TRƯỚC 1975) Quá nhiều mỹ danh dành cho giọng ca có một không hai của bà. Trang nhà làm BST đặc biệt gồm 34 bài đơn ca để khán giả mộ điệu xa gần có dịp thưởng thức lại giọng ca tuyệt vời của sầu nữ.
Mượn bài phân tích về giọng ca của bà để mọi người có dịp nghiền ngẫm nhiều hơn khi thưởng thức:
Tiếng ca nức nở tự đáy lòng
Nhìn lại sự nghiệp ca diễn của Út Bạch Lan, ta thấy Út Bạch Lan chuyên trị các vai đào thương có số phận đau khổ. Thế nhưng, hai chữ “Sầu nữ” có một phần lớn xuất phát từ giọng ca của Út Bạch Lan.
Nổi danh cùng thời với Út Bạch Lan là nữ danh ca Thanh Hương. Đây là hai giọng ca nữ « oanh liệt” của những năm 1960 và vẫn còn ngự trị đến hiện tại. Mỗi người có một nét riêng. Giọng của Thanh Hương là giọng đồng pha thổ nhưng thổ nhiều hơn đồng nên ca hơi trầm. Giọng Út Bạch Lan cũng là đồng pha thổ nhưng thổ ít hơn đồng nên ca trong trẻo hơn và lảnh lót hơn. Thanh Hương thì ca thuần túy mộc mạc chân phương, và mạnh mẽ. Còn Út Bạch Lan thì ca có chút hoa lá cành, giọng ca mềm hơn, lả lướt hơn, nữ tính hơn. Hai giọng ca, một nhu một cương, đã chinh phục không biết bao nhiêu con tim người mộ điệu. Tuy nhiên giữa hai người lại có một điểm chung, đó là có bộ nhịp thượng thừa. Cách sắp chữ của hai người cùng vô cùng tinh diệu.
Bàn riêng về giọng ca Út Bạch Lan, đây là một giọng ca chưa có người thay thế tính đến hiện tại. Út Bạch Lan có cách nhấn dấu sắc lửng rất hay, vút lên rồi nhẹ nhàng rơi xuống như chiếc lá mùa thu bay trong cơn gió nhẹ. Giọng ca Út Bạch Lan nghe “ngọt như mía lùi”. Bộ nhịp của Út Bạch Lan thì khỏi chê. Cách hành văn sắp chữ rất điêu luyện. Út Bạch Lan ca luyến láy một cách thần tình: luyến láy đúng nơi đúng chỗ và vừa đủ, không bị thô, luyến láy theo kiểu « đứt dây đờn ». Cách điều hơi của Út Bạch Lan cũng đáng nể : Nghe Út Bạch Lan ca, người nghe không thấy cô phải ráng hơi, cô ca như nói, ca rất tự nhiên.
Tuy nhiên, hai nét đặc trưng lớn nhất trong giọng ca Út Bạch Lan là cách xuống xề và độ sầu trong tiếng ca. Út Bạch Lan xuống xề ở câu 5 và câu 6 rất thấp, rất trầm, cô phát huy hết chất đồng trong giọng ca của mình và cô đã tạo ra cách xuống xề hay đến mức mà người nghe chữ cô xuống xề như hòa tan vào tiếng đàn. Nói chung là nghe là biết ngay đó là cách xuống xề thần sầu của Út Bạch Lan. Đến hiện tại, trong làng cải lương, đây vẫn là một cách xuống xề độc nhất vô nhị.
Còn về độ sầu, chất giọng của Út Bạch Lan có một độ sầu không thể tưởng. Út Bạch Lan ca nghe giống như tiếng đờn ghi ta phím lõm của danh cầm Văn Vĩ: nỉ non như tiếng lòng thổn thức, mang đến một cảm giác man mác chơi vơi. Giọng ca đó không ồn ào, mà nó rỉ rả, rồi dần len lõi vào mọi ngóc ngách của tâm hồn, làm quặn thắt con tim người mộ điệu. Từ đó, giọng ca Út Bạch Lan có độ thẩm thấu rất cao. Đến hiện tại, chưa thấy có giọng ca nữ nào trong làng sân khấu cải lương có độ “sầu” đến như vậy.
Út Bạch Lan đã thành công với rất nhiều bài vọng cổ. Út Bạch Lan được xem là người đã cùng với Út Trà Ôn mở đường đưa bản vọng cổ nhịp 32 lên tới đỉnh cao trong hệ thống bài bản cải lương. Trong vô số các bài ca cổ do Út Bạch Lan thể hiện thành công, có thể kể đến một số bài tiêu biểu: Lan và Điệp, Liễu rũ hoa sầu (Phàn Lê Huê), Xuân đất khách, Tiếng ve sầu, Đào Tam Xuân, Hoa Lan Trắng, Mẹ dạy con, Nước mắt nàng dâu, Đèn khuya, Trái tim cò trắng, Tình người cung nữ, Tâm sự Mai Đình…
Trong đó, nổi tiếng nhất có lẽ là bài Lan Và Điệp. Bài ca này đã gắn liền với tên tuổi Út Bạch Lan. Và đến hiện tại, có nhiều giọng ca nổi tiếng thể hiện, nhưng chưa ai qua được bà. Tuy nhiên, để thưởng thức được sự điêu luyện và cái chất “Sầu nữ” trong giọng ca Út Bạch Lan thì không thể nào bỏ qua hai bài Tiếng Ve Sầu và Đào Tam Xuân.
Thường khi dứt vọng cổ câu hai, từ nhịp Tư, nghệ sỹ canh chừa đủ 4 chữ để ca vô khuôn cho ngọt, nếu trên bốn chữ thì phải ca dồn chữ. Trong bài Đào Tam Xuân, Út Bạch Lan canh xuống chữ dấu huyền ở nhịp Tư câu Hai một cách rất tự nhiên, người nghe không thấy cô phải dừng lại để canh nhịp. Tức là Út Bạch Lan hành văn liên tục trên dây đờn một cách rất điêu luyện và rất tự nhiên, nghe mà “”đã cái lỗ tai”. Cách sắp nhịp này nói thì dễ chứ chưa thấy ai ca theo kiểu đó được tự nhiên và hay như Út Bạch Lan. Cách ca này được thể hiện rất rõ trong bài Đào Tam Xuân của soạn giả Viễn Châu.
Hay như trong bài Tiếng Ve Sầu, khi dứt vọng cổ câu Bốn, Út Bạch Lan ca chồng chữ ở năm chữ cuối một cách rất hay, rất ngọt, rất điêu luyện, thể hiện một trình độ ca thượng thừa chỉ có ở Út Bạch Lan. Còn bài Hoa Lan Trắng, đây là một bài hát đặc biệt với Út Bạch Lan. Đầu những năm 1960, soạn giả Viễn Châu đã viết bài này theo kiểu đo ni đóng giày, kể về chính cuộc đời ba chìm bảy nổi về tình duyên của Út Bạch Lan. Út Bạch Lan ca rất hay Hoa Lan trắng. Trong những năm gần đây, khi ở cái tuổi bát tuần, Út Bạch Lan vẫn ru hồn khán giả bằng bài Hoa Lan trắng.
Một điều đáng quý nữa là, dù đã là bậc thầy trong ca diễn, nhưng mỗi khi xuất hiện trên sân khấu ca mấy câu vọng cổ, mà là những bài vọng cổ « ruột », thì người xem vẫn thấy Út Bạch Lan ca rất tập trung, rất nghiêm túc, chứ không bao giờ uốn éo hay chạy nhảy quá đà như một số nghệ sỹ thành danh khác. Đây là một điều đáng quý ở một nghệ sỹ cải lương lão làng, thể hiện sự tôn trọng nghề và tôn trọng khán giả của người nghệ sỹ.
Hơn 60 năm đã trôi qua kể từ ngày Út Bạch Lan bước chân vào nghề, đến hiện tại, cái vương hiệu “Sầu nữ” vẫn thuộc về cô. Nếu như Thanh Hương được mệnh danh là “Đệ nhất danh ca”, thì Út Bạch Lan vẫn xứng đáng với danh hiệu “Nữ hoàng vọng cổ”. Cái bóng Sơn nữ Phà ca, Nửa đời hương phấn, Cô giáo Lan, Lan và Điệp của Út Bạch Lan hiện vẫn còn rất lớn.
Ở cái tuổi 80, Út Bạch Lan vẫn còn tham gia ca hát, giọng ca cô vẫn nỉ non, vẫn là tiếng ca nức nở tự đáy lòng, có thể làm tan chảy bất kì con tim sắt đá nào. Giọng ca Út Bạch Lan là một chuẩn mực, một đỉnh cao chưa có người thay thế. Tên tuổi Út Bạch Lan gắn với nhiều mỹ danh nhất trong số các nữ nghệ sỹ cải lương: Vương nữ Sương chiều, Nữ hoàng Vọng cổ, Nữ vương Sầu nữ, Sầu nữ liêu trai, Đệ nhất đào thương…Đó là phần thưởng lớn nhất và quý giá nhất mà tổ nghiệp và người mộ điệu dành tặng cho một người nghệ sĩ.
Mem cho e nghe bài Hoa Lan Trắng đi. Chưa nghe trọn bài, nghe cắt khúc của VNexpress đăng kg hà.
Anh chưa tìm ra bài này trước 75. Sau 75 thì trên mạng nhiều rồi. BST này chỉ gồm các bài thu âm trước 1975 thôi.
Trong đây có nhiều bài hay lắm, nghe đi!
MEM
Trả lời với trích dẫn
hoangduyvu
romeo
