NSƯT THỌAI MIÊU: NHỮNG DÒNG NƯỚC MẮT Ở PARIS
"Cuộc đi hát của tôi không bao giờ quên chuyến lưu diễn ở hải ngoại, đó là lần biểu diễn phục vụ cho kiều bào ở Paris (Pháp). Lúc đó Đoàn nghệ sĩ Cải lương TP. HCM có NSND - đạo diễn Huỳnh Nga, NSND Thanh Tòng, NSUT Bảo Quốc, NSƯT Thanh Sang, NSUT Ngọc Giàu, NSUT Hùng Minh, NSƯT Thanh Kim Huệ, NS Phượng Liên... Là chuyến lưu diễn có những dòng nước mắt hòa lẫn với tình nghệ sĩ đến với khán giả Việt kiều ớ đó" - NSƯT Thoại Miêu tâm sự như vậy.
Gần cuối năm 1989, Đoàn nghệ sĩ cải lương của TP. HCM sang Pháp biểu diễn theo lời mời của Hội Người Việt tại Pháp. Chương trình có hai vớ diễn “sân khấu về khuya” và “Câu thơ yên ngựa”. Đoàn nghệ sĩ được bố trí ăn nghỉ tại một khách sạn sang trọng cách quận Cam và thủ đô Paris khoảng 10 km. Đoàn đến Paris vào buổi trưa, được nghỉ ngơi nửa ngày rồi biểu diễn ngay tối hôm đó. Các nghệ sĩ hóa trang trước, mang theo phục trang và đạo cụ biểu diễn; tới giờ là xe rước đến rạp.
Xuất đầu tiên, Đoàn biểu diễn vở “Câu thơ yên ngựa”. Xe đến rước nghệ sĩ trước 20 phút. Đi mới nửa đường thì bị bọn quá khích (hoạt động chính trị) giăng băng-rôn chặn đường, gây áp lực buộc nghệ sĩ phải theo chúng. Ban đầu thì chúng dùng lời lẽ khuyến dụ nghệ sĩ theo chúng để hoạt động chính trị chống đất nước, ở lại Pháp cùng bọn chúng để được giàu sang, phú quý... Các nghệ sĩ trả lời dút khoát là nghệ sĩ chỉ biết đem nghệ thuật phục vụ công chúng thôi, không biết và không thích hoạt động chính trị; và năn nỉ chúng cho đi, sợ trễ giờ biểu diễn khán giả mong đợi... Chúng vẫn một mực cản đường không cho xe nghệ sĩ đi; Đoàn phải nhờ đến Ban tổ chức bên đó gọi cảnh sát đến can thiệp.
Trong lúc cảnh sát chưa đến, bọn chúng đập kín cửa xe, tràn lên xe gây áp lực với nghệ sĩ, lấy toàn bộ phục trang và đạo cụ. Các nam nghệ sĩ còn bình tĩnh một chút, các nghệ sĩ nữ hầu hết khóc òa lên và năn nỉ chúng buông tha cho. Những tên lố bịch còn dùng tay bôi lên mặt nghệ sĩ để xóa lớp phấn chúng tôi đã hóa trang. Chúng kéo người này người nọ xuống xe, nhưng các nghệ sĩ đoàn kết ôm nhau hoặc vòng tay nhau chặt lại không cho chúng kéo một người nào rời ra. Vì các nghệ sĩ đã rút kinh nghiệm của chuyến lưu diễn hồi tháng 2 năm 1984 của Đoàn 2-84 bị bọn này gây rối bên nước Đức.
Khi cảnh sát của Paris đến giải tỏa, buộc bọn này phải xuống xe để cho nghệ sĩ đi đến rạp biểu diễn. Bọn chúng xuống xe nhưng không chịu cho xe chạy, chúng tập trung nằm một dọc dưới bánh xe để cản xe lại. Cảnh sát phải giải thích với chúng, là “người ta không chịu theo các ông mà các ông bắt buộc làm gì?”. Bọn chúng yêu cầu cho chúng hỏi từng người, ai muốn ở lại theo chúng; tất cả các nghệ sĩ đều trả lời là không ai muốn theo bọn chúng, mà chỉ muốn biểu diễn phục vụ kiều bào rồi trở về nước. Lúc đó chúng mới chịu “bó tay” cho xe đi...
Khi xe đến được rạp hát, những thân nhân và nghệ sĩ bên Pháp đón các nghệ sĩ xuống xe và ôm nhau khóc nức nở, nhất là các nữ nghệ sĩ Họ mừng khi gặp nhau nơi xứ lạ quê người và mừng vì thoát nạn. Nhiều nghệ sĩ tưởng là không thoát được sự cố đó để đến rạp. Tuy đã đến rạp nhưng quá trễ giờ biểu diễn, vậy mà đông đảo khán giả hôm đó vẫn chờ nghệ sĩ biểu diễn. Nhưng phục trang (áo mão, đạo cụ) đều bị bọn chúng lấy hết làm sao hát?... Khán giả yêu cầu nghệ sĩ cứ diễn, không cấn xiêm y, áo mão, trâm cài lược vắt... Thấy khán giả quá nhiệt tình mến mộ, nghệ sĩ hải ngoại Tài Lương (chị NS Tài Linh) lái xe về nhà gôm hết đồ hát của chị để cho nghệ sĩ mượn tạm (vì phục trang không đủ cho nhân vật). Vậy mà suất hát đêm đó thành công trong niềm vui khôn tả.
Vãn hát, các nghệ sĩ không về khách sạn cũ vì sợ bọn quá khích sẽ tìm cách khác làm khó khăn, nên mọi người tạm trú trong khu vực Tòa Đại sứ Việt Nam tại Paris suốt thời gian biểu diễn tại Pháp quốc. Vì bị ám ảnh bởi biến cố đó nên đoàn chỉ biểu diễn một số nơi ở quận Cam và Paris rồi trở về nước. Lẽ ra, theo kế hoạch chuyến lưu diễn này còn tiếp tục sang Thụy sĩ và thời gian là hai tháng.
“MỘT CHUYỆN TÌNH BUỒN” Ở QUY NHƠN
Như một thông lệ, mùa mưa ở miền Nam, các đoàn né mưa nên ra miền Trung. Bãi hát Bồng Sơn ở Qui Nhơn là một trong những bến đông khách.
Năm đó, Đoàn Văn Công TP.HCM lưu diễn ra trung được khoảng một tháng, suất hát nào cũng đông khán giả; rồi Đoàn ghé bến Bồng Sơn. Đoàn chưa diễn được suất nào, ngay đêm đầu đã gặp một sự cố... Đêm hôm đó, trời trong mây tạnh, lại có trăng thật thơ mộng. Khán giả đến bên ngoài rất đông, cửa đang bán vé, nên bảo vệ mời những người bán hàng rong (thuốc lá , đậu phộng rang, cốc ổi, hột vịt lộn...) bên trong ra ngoài mua vé rồi vào sân bãi. Một số người không chịu ra. Các anh bảo vệ trật tự của Đoàn dùng biện pháp rinh đồ đạc của họ và quyết liệt mời họ ra ngoài. Giữa lời qua tiếng lại, nói năng khích bác nên đôi bên xảy ra xô xát với nhau. Sau đó một số người bán hàng rong gọi người thân là những tên côn đồ quá khích đến gây sự tiếp với bảo vệ trật tự của Đoàn. Hai bên xô xát rồi dẫn đến đánh nhau. Bọn chúng rất đông, một số là những người thân bênh vực người bán hàng rong, một số côn đồ ở địa phương lợi dụng cơ hội này quậy phá Cải lương. Chúng tràn lên sân khấu, đập phá dàn âm thanh, ánh sáng, phong màn bị hư hết. Lúc này, bảo vệ của Đoàn dùng súng ARi5 bắn chỉ thiên báo động để nhờ lực lượng địa phương can thiệp, nhưng không thấy đến kịp. Công nhân hậu đài, nhạc công, diễn viên nhiều người bị chúng tấn công, mạnh ai nấy chạy trốn thoát thân...
Một cuộc chiến hỗn loạn tại bãi hát, sân khấu tanh bành, te tua thấy mà đau lòng. Hôm đó, Đoàn chuẩn bị hát vở “Một chuyện tình buồn”, NSUT Minh Vương - Lệ Thủy hát chánh, NSƯT Thoại Miêu hát đào nhì, cố NSUT Hoàng Giang hát lão mùi... NSUT Lệ Thủy đi xe riêng chưa tới bãi diễn thì nghe tin sự cố liền quay trở lại; lúc đó NSƯT Hoàng Giang, Minh Vương và Thoại Miêu đến trước, và đang hóa trang ở trong nhà sau bãi hát. Bọn côn đồ quá khích biết ba nghệ sĩ này đã đến điểm hát rồi, nên chúng chia nhau đi tìm và la hét lớn lên hăm dọa “Minh Vương thì đánh theo Minh Vương, Hoàng Giang đánh theo Hoàng Giang, bắt trói Thoại Miêu...”. Ba nghệ sĩ này nghe bọn chúng la hét như thế đều “xanh mặt”, cả ba năn nỉ người quản gia ngôi nhà đó tìm đường giải thoát dúm. Ban đầu người quản gia từ chối vì sợ bọn côn đồ biết được sẽ hành hung ông ta, nhưng cuối cùng ông đã mở cửa nhỏ phía sau cho Hoàng Giang, Minh Vương, Thoại Miêu trốn thoát.
Ông quản gia còn nói rằng, các nghệ sĩ phải chịu khó mò đường mà đi trong đêm mới an toàn, không dùng đèn pin và đèn trong ngôi nhà đó cũng đều tắt tối đen... ông quản gia chỉ đường cho ba nghệ sĩ chạy theo đường ray xe lửa mà về khách sạn. Đoạn đường từ khách sạn đến bãi hát là 3 km, vì dọc theo đường xe lửa nên không có đèn đường, bình thường thì không nghệ sĩ nào có thể chạy nổi; nhưng lúc đó không còn phương sách nào khác là chạy bán sống bán chết! NSƯT Hoàng Giang lúc đó tuổi đã cao, sức yếu; NSUT Minh Vương tuy còn khỏe nhưng đâu đã từng quen đi bộ xa như vậy, nhất là Thoại Miêu “chân mền tay yếu”, chị được Hoàng Giang và Minh Vương kè hai bên, nắm tay chị phụ kéo nhau mà chạy. Về đến khách sạn, giầy dép te tua, mặt người nào cũng như không còn chút máu, thở không kịp, hồn phách thì siêu lạc, đến hôm sau vẫn chưa định thần.
Đêm đó, lực lượng quân sự và công an địa phương đến nơi thì mọi việc đã xong. Công an lập biên bản hiện trường và tạm giữ khẩu súng ARi5 của Đoàn vì không có giấy phép sử dụng súng. Sau đó, NS Quốc Hùng (Trưởng Đoàn) ra Qui Nhơn giải quyết hậu sự: đem giấy phép ra lãnh khẩu súng, khiếu nại với địa phương bắt bọn côn đồ bồi thường thiệt hại và xử lý theo pháp luật đối với chúng. Cuối cùng, “huyện bênh huyện, phủ bênh phủ” địa phương chỉ đền bù thiệt hại vật chất cho Đoàn Văn công theo kiểu tượng trưng; còn bọn côn đồ hầu hết tẩu tán, chỉ phạt hành chánh cũng tượng trưng... theo kiểu “chìm xuồng”.
SÚYT LẬT XE Ở CAO LÃNH – ĐỒNG THÁP
Một lần Đoàn về biểu diễn ở vùng sâu của TP. Cao Lãnh, tỉnh Đồng Tháp. Từ trung tâm thành phố đến điểm diễn cách hơn 10 km, con đường thì đang thi công đào đấp, có nhiều đoàn hố sâu hai trên lề để chờ long móng trải nhựa. Nếu trời không mưa thì xe hơi có thể đi được, gặp mưa là bùn đất đỏ nhầy nhụa xe hơi khó đi, chỉ xe honda thì luồng lách mới đi được. Tình hình lúc này Cải lương đã xuống dốc, nhưng ở miệt tỉnh thì Đoàn hát vẫn còn khán giả. Tuy vậy, các nghệ sĩ ngôi sao cũng hạn chế khách sạn, mà thường nghỉ ở nhà dân hoặc UBND vì doanh thu thấp.
Chiều hôm ấy, trời không mưa, Đoàn đi xe hơi chở cả tập thể vào điểm diễn. Gần vãn hát thì trời đổ mưa, hôm đó là đêm diễn cuối nên Đoàn phải dọn bến. Mưa mỗi lúc càng nặng hạt, công nhân hậu đài tranh thủ lên đồ và cho xe chuyển bánh. Nhưng xe đi mới nửa đoàn đường thì một bánh xe sau bị sụp xuống hố sâu bên đường. Mọi người đều xuống xe, lội bộ với bùn lầy, chỉ có cách nhờ xe cần cẩu nhờ cẩu xe lên; nhưng khu vực đó không có xe cán cẩu. NS Thoại Miêu chỉ biết một điều là khấn nguyện với Tổ nghiệp linh thiêng cho xe của Đoàn qua khỏi bùn láy để chuyển bến. Nhờ các anh xe ôm rất nhiệt tình huy động một số thanh niên khác, cùng với công nhân hậu đài dùng lực và đòn bẩy đẩy bánh xe bị sụp hố lên; lúc đó tự nhiên trời ngưng mưa. Khoảng nửa giờ sau, xe có thể di chuyển được ra quốc lộ thì trời lại mưa tầm tã...
Theo tâm linh, NS Thoại Miêu vẫn tin hôm ấy xe thoát được hố sâu và chuyển ra được quốc lộ là nhờ Tổ nghiệp phù hộ... Dù thể nào đi chăng nữa, lòng tin cũng là một sức mạnh để vượt qua gian khó; cũng vì lòng tin được củng cố mà các nghệ sĩ theo nghiệp Tổ cả đời không mệt mỏi. Khi gặp gian khó, các nghệ sĩ cảm thấy càng gắn bó yêu thương nhau hơn. Trong những lúc bình yên ở thành phố, mà nhắc lại những kỷ niệm của các chuyến lưu diễn ai cũng thấy niềm vui lẫn tự hào với nghề nghiệp; mà thông thường những kỷ niệm khó quên là những sự cố rủi ro, nguy hiểm; và khi nhớ về những kỷ niệm đó thì câng cảm thấy yêu nghề hơn, đó là lời tâm sự của NSƯT Thoại Miêu.
(Còn tiếp)
ngocanh - cailuongvietnam (Theo Báo sân khấu)