Chúc mừng anh Phan Nhân vừa được giải 3 (không có giải nhất) cuộc thi phóng sự do Báo Bình Thuận tổ chức diễn ra từ 21/06/2011 đến 21/06/2012.
“Tìm lại… cải lương”
Kỳ 1: Đờn ca vỉa hè
Phóng sự dự thi: QUANG NHÂN
BT- Bờ kè Phạm Văn Đồng, tối thứ sáu ở góc Mũi Tàu (phường Hưng Long, Tp. Phan Thiết), nước sông Cà Ty cạn. Tàu đánh cá nằm san sát, một bóng đèn compact được kéo dây từ nhà chú Bảy Khanh ra tận phía vỉa hè. Nó được đặt trên một cây tre khẳng khiu, ánh sáng yếu ớt. Hai chiếc bàn nhựa, vài ly trà, vài cái bánh ngọt để bắt đầu cho một buổi sinh hoạt: đờn ca tài tử…
NIỀM VUI XẾ CHIỀU
Dàn âm ly cũ, một chiếc micro đi theo ông Bảy Khanh nhiều năm nay được lắp vào âm ly. Mọi người trong nhóm đờn ca tài tử của ông Bảy lục đục đến đầy đủ. Hai thầy đờn trẻ nhất nhóm ông Bảy khảy điệu Kim Lang để bắt đầu cho một buổi văn nghệ dã chiến. Ngoài hai thầy đờn trẻ tuổi, còn lại là những cô chú lớn tuổi quây quần. Tôi biết ông Bảy Khanh trong một lần tình cờ lai rai tại nhà ông. Quán nhậu do các cô gái con ông Bảy mở, khi con đường này giải tỏa làm bờ kè. Đang ngồi nhậu, tôi nghe rõ tiếng réo rắt của đàn nhị, tiếng gõ phách, xuống xề của những bài ca cổ một thời nức lòng người mộ điệu.
Vốn có máu văn nghệ, và đang chơi trong câu lạc bộ yêu cổ nhạc của một nhóm bạn trẻ tứ xứ. Lân la bắt chuyện, nghe tôi nói huyên thuyên về đờn ca tài tử, ông Bảy Khanh vui vẻ: “Thứ sáu nào cũng vậy, nhóm chú đều tập trung ở đây ca hát, tập tành sau ngày lao động, tuổi già mà có gì làm vui đâu con”. Nhóm của ông Bảy ra đời, vì không còn niềm vui nào khác ngoài chuyện thích được hát vọng cổ, ngân nga điệu lý, câu hò, hay những bản, đoạn trích của những vở cải lương có từ mấy chục năm qua. “Mày hát được bữa nào xuống chơi cho vui” - ông Bảy chân tình. Như đã hẹn, tôi xuống sân khấu của nhóm ông Bảy vào tối thứ sáu. Mọi người đã đông đủ, ca hát từ lúc nào không rõ. Khi đó, ông Tư đang hát câu 5, câu 6 trong bản Hàn Mặc Tử. Ông Tư hơn 60 tuổi, giọng vẫn khỏe, vẫn xuống xề ngọt ngào… như thuở còn trai tráng. Đam mê đờn ca tài tử, cải lương nhưng thời trẻ trung đâu ai rảnh rang mà vui chơi, mà tụ hợp. Chuyện làm ăn, vợ con mọi thứ xoay chuyển để tuổi già mới thảnh thơi đôi chút. Mọi người trong nhóm ông Bảy Khanh đều lớn tuổi, có người đã lên chức ông nội, bà ngoại hết rồi, nhưng hễ nghe bàn đến hát, đến ca là máu văn nghệ cứ sôi sùng sục.
Ông Bảy Khanh chơi nhạc cổ từ khi còn tham gia kháng chiến ở Khu Lê, cả đơn vị chỉ có mình ông biết đờn, biết ca. Ông cũng là người viết lời cho rất nhiều bản cải lương, cổ động tinh thần đấu tranh. Bây giờ, già nhớ nghề, nhớ ngón đờn, nhớ từng làn điệu “cóng, cóng, xê, sàng..” nên quy tụ anh em về với đờn ca tài tử. Vợ ông Bảy không hát được, nhưng lại là người lăng xăng trà, nước mỗi khi nhóm ông sinh hoạt. Hôm trời mưa, cả nhóm lại kéo vào hiên nhà, lại đờn, lại hát.. Dứt câu vọng cổ, tiếng vỗ tay phát ra từ quán nhậu, thì ra khách nhậu, khách qua đường cũng ghiền “món” tinh thần đờn ca tài tử. Hôm tôi ghé, một vị khách thích ghiền hát quá, xin ông Bảy cho ca 2 câu trong bài Võ Đông Sơ của cố soạn giả Viễn Châu mới chịu ra về.
VỀ ĐÂU TÀI TỬ CẢI LƯƠNG
Cả thành phố Phan Thiết có ít nhất 6 nhóm đờn ca tài tử, thủ lĩnh của những nhóm hát là những người chơi nhạc cổ từ thời trẻ đến giờ. Như anh Đặng Ngọc Long (Đức Long), anh Vinh (nhóm Ánh Sáng), anh Minh (Phong Nẫm), anh Quang Vũ (bên tượng đài Chiến Thắng), nhóm anh Ly, nhóm chú Bảy Khanh (bờ kè phường Hưng Long). Nhóm anh Quang Vũ, vốn dĩ anh Vũ là thợ sửa xe, vá ép nhưng tối nào cũng thế, cái tiệm bé tí nằm ở góc đường trung tâm thành phố. Không thấy khách sửa xe, chỉ thấy những con người ngồi say sưa ôm đàn và ngân nga vọng cổ. Nhóm anh Vinh cứ mỗi thứ sáu thì lại về tập trung ở khu Văn Thánh 3, tiệm hớt tóc Trung Chánh. Anh Vinh, chia sẻ: “Giờ tuổi trẻ không bao giờ tìm hiểu về loại hình này, tuổi 30 trở xuống càng hiếm. Trong 70 người, chỉ khoảng 3 người trẻ, xem chừng cũng chỉ 5% là biết đến cải lương, yêu cổ nhạc”.
Vậy là họ không thích?!
Không hẳn không thích, nhưng không có điều kiện phát triển, giới trẻ không có nhiều điều kiện tiếp cận.
Nhóm đờn ca tài tử của anh Vinh, ngoài chuyện hát để anh em sinh hoạt với nhau, cũng nhận show đi hát đám đình, đám chay. Hát ở chùa vào những dịp lễ. Còn cả tỉnh thì cũng có nhiều nhóm, có CLB, nhưng một năm anh em nghệ sĩ không chuyên chỉ gặp nhau vào dịp giỗ tổ (12/8 âm lịch). Gặp nhau, tay bắt mặt mừng để chia sẻ, để hát những điệu buồn cho đời thêm ngọt ngào. Theo anh Vinh, thời điểm lúc còn trẻ cũng gom được vài chục anh em, có bầu Ban chủ nhiệm hẳn hoi dưới dạng “tự phát và tự túc” nên không có chế tài, cuối cùng cũng không vào quy cũ. Ở tỉnh thì 5 năm tổ chức 2 lần hội thi đờn ca tài tử - cải lương, như là cách để giữ lửa cho bộ môn nghệ thuật mang đậm bản sắc văn hóa dân tộc. Sắp tới, trong số hơn 20 tỉnh, thành (trong đó có Bình Thuận) đang được Bộ VHTTDL đề nghị tổ chức UNESCO công nhận vào danh sách di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại. Hy vọng, sẽ là hướng mở để đờn ca tài tử - cải lương có thêm sức sống.
Có đến với những nhóm hát đờn ca tài tử - cải lương vào những đêm sinh hoạt định kỳ của những con người đã đi qua gần hết một đời người mới thấy họ đam mê, hết mình với nó. Tuổi trẻ bây giờ không còn mặn mà với đờn ca tài tử - cải lương. Sự du nhập văn hóa, sự bùng phát của những phương tiện nghe nhìn hiện đại, cùng với dance, hiphop, với những ca khúc mà lời hát rỗng tuếch đã kéo dần khoảng cách văn hóa dân tộc ra khỏi tầm với của giới trẻ.
Tất cả nhóm hát đờn ca tài tử - cải lương mà tôi có dịp đến thưởng thức người trẻ nhất cũng bước vào tuổi 30. Những thầy đờn trẻ tuổi nhất đã tìm đến với đờn cò như Văn Hiếu, như Nô… là quá ít ỏi bên những giọng ca mà ban ngày họ là những người lao động biển, là thợ hồ, là những ông bà nội, bà ngoại… đang cố gắng từng ngày để đờn ca tài tử - cải lương đến gần với lớp trẻ dù muộn màng và không nhiều tương lai.
Bữa có nghe báo tin mà quên đăng lên để chia sẻ cùng anh em, thật là thiếu xót quá, sorry anh Già nha..hhee
1 câu như cũ, rửa đeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeee
huynhminhloc
Trả lời với trích dẫn
Duongtonhu
MEM
