Đối với một khán giả 8X đời đầu như mình, MƯA BỤI là một ký ức thanh xuân rất đẹp. Hồi nhỏ không có điều kiện lưu giữ lại những cuộn băng Mưa bụi, giờ internet thịnh hành, mình muốn sưu tầm và lưu lại để chia sẻ cùng bạn bè cùng sở thích. Nhờ website Cải lương Số lưu giữ dùm nhé!
Những năm đầu thập kỷ 90, âm nhạc Việt gắn liền với những cái tên như Nhã Phương, Bảo Yến, Ngọc Ánh, Ngọc Sơn, Thế Sơn, Thu Hà, Thanh Lan.... Những tên tuổi này từng làm mưa làm gió với những bản nhạc rock sôi động, dòng nhạc Tình Ca Đỏ hay những bản nhạc vàng trước 1975.
Những tưởng sự phát triển mạnh mẽ của những dòng nhạc trên sẽ không nhường đường cho bất cứ thể loại âm nhạc nào khác ‘có đất’ đi lên. Thế nhưng, những năm ấy cũng chính là thời kỳ ‘đầu thai’ cho thể loại tân nhạc kết hợp với cổ nhạc, mà sau này, dòng nhạc đó được đặt hẳn cho một cái tên: Mưa bụi.
Thời kỳ ấy, phương tiện truyền thông chưa phát triển mạnh mẽ, các sản phẩm băng đĩa cũng gói gọn trong vài chiếc băng catsette, video. Mà cũng không phải ai cũng có điều kiện được thưởng thức những sản phẩm này, bởi có được chiếc đài catsette thì hẳn là khá giả lắm. Nếu có, thì cũng là âm nhạc hải ngoại với những cái tên Ngọc Lan, Hương Lan, Linda Trang Đài... Thế nên khán giả, nếu muốn nghe âm nhạc ‘nội’, chỉ còn cách đến những tụ điểm sân khấu ngoài trời, một số sân khấu tỉnh để trực tiếp nghe những ca sỹ thời bấy giờ biểu diễn. Cũng chính bởi những lý do ấy, mà thị trường âm nhạc trong nước còn manh mún, nghèo nàn và lạc hậu.
Nắm bắt được thực tại, nhạc sĩ Hữu Minh, chủ hãng đĩa Kim Lợi mong muốn có được một thử nghiệm mới, một dòng âm nhạc mới mang bản sắc của Việt Nam, mang hơi hướng dân ca nhưng với những kỹ thuật nhạc nhẹ. Và cơ hội đã đến khi nghệ sĩ cải lương Tài Linh ghé Kim Lợi, thu âm thử những ca khúc Hữu Minh viết và được nhạc sỹ Vinh Sử, người được mệnh danh là ‘ông vua nhạc sến’ lúc bấy giờ biên tập.
Ý tưởng
Nghệ sĩ cải lương Tài Linh ghé qua và hát thử một đoạn “tân nhạc”. Chất giọng ngọt như mật ong của chị làm cho Hữu Minh, ông chủ trẻ của Kim Lợi hết sức chú ý. Tài Linh lúc ấy đang là một ngôi sao thực sự của sân khấu cải lương. Kim Lợi đang cần một nghệ sĩ dân ca và hát nhạc mùi.
Thời đó, ngoài nghệ sĩ Thu Hiền có thể hát dân ca 3 miền nhuần nhuyễn và rất ăn khách (các album đầu tiên của Thu Hiền thực hiện ở Hãng Phim Trẻ dưới dạng băng cassette bắt đầu bán chạy), chưa có một giọng ca nào mới hơn. Hữu Minh quyết định mời Tài Linh thử nghiệm, hát thử một số ca khúc do chính anh viết (vì mới tập sáng tác nên Hữu Minh nhờ nhạc sĩ Vinh Sử, người được mệnh danh là “vua nhạc sến” ở Sài Gòn, biên tập và chỉnh lý theo dạng âm hưởng dân ca).Tài Linh hoàn toàn không có kỹ thuật hát nhạc nhẹ.
Cuộc hành trình thu âm rất cực khổ của Tài Linh bắt đầu. Chị làm quen với nhịp phách và tiết tấu của nhạc nhẹ qua sở trường và cách nhấn nhá, buông thả luyến láy mềm mại của cổ nhạc, những chị biết chắt lọc và làm mới giọng hát của mình, cộng hưởng với sự mày mò, sửa chữa, và xử lý tinh tế về kỹ thuật của phòng thu Kim Lợi. Tiếng hát đặc biệt của chị đã thuyết phục được ca sĩ Đình Văn, vốn là một giọng ca nam khá sáng giá lúc bấy giờ, kết hợp với chị thành một cặp song ca. Đình Văn – Tài Linh với bài hát đình đám đầu tiên Tùy Hứng Lý Qua Cầu đã làm… nhúc nhích thị trường băng cassette, bắt đầu vươn lên, phá các kỷ lục của Ngọc Sơn, Thu Hiền… vượt qua con số 150.000 bản, làm rộn rang khắp trong Nam ngoài Bắc, từ thành phố đến tận miền quê thời kì đó. Sau những khó khăn ban đầu của việc cho ca sỹ làm quen với thể loại nhạc mới, sản phẩm đầu tiên của Kim Lợi đã đánh trúng tâm lý của người nghe nhạc khi doanh số bán ra của những băng cát sét này dần dần tăng lên vượt quá sự mong đợi.
Sau thành công ban đầu đó, Hãng phim Trẻ và Kim Lợi đã có ý tưởng quay lại những cảnh đẹp của Việt Nam cùng những ca sỹ trong dự án. Đây được coi là sự khởi đầu mới mẻ cho các MV ca nhạc Việt Nam sau này. Ý tưởng này khá liều lĩnh bởi người yêu nhạc trong nước khi đó còn khá lạ lẫm với những MV ca nhạc, nếu có thì cũng chỉ là những sản phẩm hải ngoại được quay trên sân khấu. Còn các ca sỹ trong nước rất ít người phát hành những MV ca nhạc được đầu tư công sức, máy móc hiện đại như vậy.
Khai sinh
Hữu Minh kể: “Một chiều buồn, cả đoàn đi quay cảnh làm karaoke trên Đà Lạt, thì gặp …mưa bụi”. Anh còn nhấn mạnh: “Cam đoan chỉ ở Đà Lạt mới có mưa bụi. Đó là những hạt mưa nhẹ và mỏng manh lạ lùng, chỉ làm mềm tấm áo, không làm người ta ướt sũng, ý tưởng này sẽ dùng làm chủ đề cho video ca nhạc của Tài Linh. Máy M2 sẽ quay và.… đặc tả được mưa bụi". Sự tình cờ này khiến anh quyết định đặt tên cho những sản phẩm của mình là Mưa Bụi, chính thức khai sinh ra dòng nhạc mới của mình.
Khi Hãng Phim Trẻ và Kim Lợi có sáng kiến liều lĩnh du nhập một dàn máy quay mới tinh (hệ thống M2, Panasonic “oách” nhất của thời đó) thì các nhà “sáng tạo nghệ thuật” mới tìm cách dùng, khai thác tối đa công năng của nó bằng ý tưởng quay nghệ sĩ và cảnh đẹp (tiền thân của video ca nhạc và MTV Việt Nam sau này). Sở dĩ điều này được coi là mới lạ, vì thời đó mọi người chưa được tiếp cận kênh MTV quốc tế, còn các chương trình ca nhạc ở hải ngoại như Thúy Nga hay Asia thì chủ yếu quay trên sân khấu).
Và như vậy, dòng video ca nhạc tình tự quê hương Mưa Bụi ra đời. Những phong cảnh đặc trưng của Việt Nam lần lượt xuất hiện trong những MV ca nhạc này. Những bối cảnh như đồng lúa con trâu, những cầu tre lắt lẻo, những miền đất thân thương như Huế mộng mơ, miền Trung thương nhớ, Tây Nguyên khói sương, miền Tây chân tình... được đưa vào những video ca nhạc của Mưa Bụi. Hàng ngày chứng kiến các đoàn phim lên đường, chưa bao giờ cảnh đẹp quê hương lại được khai phá, thu vào ống kính trong từng bối cảnh, từng góc độ tận tình như vậy.
Cũng vì là những nhân tố đầu tiên, thế nên những phong cảnh đẹp của quê hương được khai phá, lột tả từng chi tiết và đem lại nhiều cảm xúc cho ca sỹ cũng như khán giả. Nhạc sỹ Hữu Minh đã quyết định giới thiệu Việt Nam qua những video ca nhạc cũng như những bản tình khúc trữ tình như một đặc trưng riêng của thể loại âm nhạc này. Anh phân tích được rằng, đây chính là thế mạnh, cũng như điểm mới lạ mà không ai trước đó từng làm. Biến những khó khăn thành ưu điểm, Hữu Minh cùng những ca sỹ của anh đã quyết định rẽ mình sang một hướng mới.
Dấu ấn khó phai nhất của Mưa Bụi là bài hát Giăng Câu. Nó gần gũi và phổ thông đến mức trở thành câu chào hàng ngày của khán giả miền Tây và một số nơi ở Sài Gòn: "Em hỏi anh đêm nay đi đâu? Anh nói rằng anh đi giăng câu…"
Video ca nhạc Mưa Bụi phát triển dần dần theo một công thức khá hấp dẫn: Ca khúc có âm hưởng dân ca + nhạc trữ tình bình dân (sến) + Tổ hợp hoạt cảnh hài + ca sĩ mới được lăng xê.… Từ Mưa Bụi, sau hai ca sĩ kiêm diễn viên chính là Tài Linh - Đình Văn, xuất hiện rầm rộ hàng loạt tên tuổi một thời như Chế Thanh, Sỹ Ben, Mộng Na, Thùy Trang, Cảnh Hàn…Mưa Bụi còn rủ rê cả những ngôi sao cải lương như Kim Tử Long và các danh hài Hồng Vân, Bảo Chung, Bảo Quốc, Duy Phương, Hồng Tơ…, các nghệ sĩ Thành Lộc, Hồng Nga… dạo chơi qua lĩnh vực video ca nhạc và tạo được dấu ấn bằng những tiết mục hài rất vui nhộn, hợp thị hiếu, có tính chất sáng tạo, đầy thể nghiệm và tìm tòi trong thời kì đó.
Nhưng sau 3 số đầu tiên với lượng băng video bán chạy không ngờ, lên tới hàng trăm ngàn bản, Mưa Bụi gặp phải sự phản đối vì quá dân dã khiến cho nhiều khán giả khó tính cho rằng âm nhạc này không xứng tầm với nền âm nhạc trong nước. Không thanh minh, chẳng lý giải, ê kíp thực hiện lặng lẽ đổi tên chương trình từ Mưa Bụi thành Tình Đã Bay Xa. Kể từ đó, Mưa Bụi đã vượt qua biên giới trong nước để đến với thị trường hải ngoại. Người Việt ở khắp nơi trên thế giới, với nỗi lòng canh cánh thương nhớ về quê nhà, khi gặp được dòng nhạc này đã đón nhận nhiệt liệt bởi họ có thể ngắm nhìn những cảnh đẹp của quê hương cũng như lắng nghe những khúc nhạc thuộc về nơi chôn rau cắt rốn của họ.
Cũng từ đây, các trung tâm băng đĩa hải ngoại đã kết hợp với ê kíp để cùng nhau thực hiện những sản phẩm có chất lượng, đáp ứng được nhu cầu của những người con Việt Nam ở khắp nơi trên thế giới. Chính bởi vậy, âm nhạc Mưa Bụi ngày càng đến được với nhiều khán giả hơn, nhiều người tìm nghe bằng được những băng đĩa này, đến nỗi các đại lý phải xếp hàng lấy số mới có thể đăng ký được số lượng cho mình để mua được băng về bán. Minh Vy kể lại: "Tôi vẫn nhớ trung tâm Kim Lợi mở cửa bán hàng vào 7h30 sáng, nhưng từ 4h30 đã có người xếp hàng để được mua trước như những ngày thời bao cấp”.
Ít ai biết rằng, hầu hết những nghệ sỹ, ca sỹ đã thành danh bây giờ như Hồng Vân, Ngọc Sơn,... đến Lam Trường, Phương Thanh cũng trưởng thành từ cái nôi Mưa bụi, được đông đảo khán giả biết đến thông qua những ca khúc họ đã thể hiện trong loạt chương trình này. Không kéo dài lâu, âm nhạc Việt Nam thời kỳ sau đó đã bùng bổ với những cái tên như Đan Trường, Mỹ Tâm, Hiền Thục.... với dòng nhạc trẻ, để từ đó khép lại một thời kỳ oanh liệt của Mưa Bụi.
Mưa Bụi đã kết thúc sứ mệnh của mình, thế nhưng dấu ấn dòng nhạc này để lại không hề nhỏ khi nó đã từng xuất hiện, từng thu hút hàng triệu người nghe, từng làm cho những cái tên ‘mới tinh’ trở nên nổi tiếng, từng đi sâu vào tâm hồn của mỗi con người Việt Nam để từ đó, mỗi lần nhắc đến âm nhạc trong nước, người ta lại bồi hồi nhớ về thời kỳ Mưa bụi với những bản trữ tình quê hương làm lay động lòng người.
Phê bình
“
Những năm 1990, các video cải lương rất thịnh hành và trong quá trình quay các tuồng cải lương cho đạo diễn Hữu Minh thì anh ấy nhận thấy tôi có khả năng ca nhạc nên mời tôi làm CD ca nhạc. CD đó tôi hát với ca sĩ Đình Văn, có bài 'Ngẫu hứng lý qua cầu' rất được khán giả yêu thích, từ đó khán giả cũng chấp nhận mình hát tân nhạc. Sau đó thì đến băng 'Mưa bụi' mà mình cũng không ngờ lại thành công đến vậy.
”
— Ca sĩ Tài Linh
“
Thành công như vậy, nhưng cát sê lúc đó của các ca sĩ chỉ được 2 triệu đồng, tính cả cho sản phẩm chứ không tính riêng từng bài. Sau thành công đó, các show diễn của tôi là 250USD/bài, quay video là 500-700USD. Các show diễn tới tấp, đến nỗi ăn ngủ đều ở trên xe là chính.
”
— Ca sĩ Ngọc Hải
“
Mưa Bụi là kỷ niệm lớn, khán giả rất yêu thích. Một lần tôi ra Hà Nội diễn, khán giả Cung Việt Xô vỗ tay không ngớt. Kết thúc chương trình rất nhiều người tặng tôi tiền, không cầm hết được.
”
— Ca sĩ Kim Tử Long
“
Những năm 1991-1993 là giai đoạn cực thịnh của nhạc trữ tình. Tôi vẫn nhớ trung tâm Kim Lợi mở cửa bán hàng vào 7h30 sáng, nhưng từ 4h30 đã có người xếp hàng để được mua trước như những ngày thời bao cấp.
Mình có một thắc mắc là thấy DVD và CD có list bài hát và thành phần nghệ sĩ cũng khác nhau.
Nếu tính list bài hát khi phát hành cassette hay CD để nghe cũng ko phải là list bài hát nhạc của DVD nữa.
Các anh em yêu thích Mưa Bụi có thể chia sẻ sự khác biệt này ko?
Mưa Bụi
Trả lời với trích dẫn
MEM
