Sự khác nhau giữa dây bắc và dây bắc oán

[thaydat]

NP chỉ giúp dùm sự khác nhau giữa dây bắc và dây bắc oán của cây đàn kìm khi lên dây? Người ta còn gọi dây bắc là dây hò nhất?

[nguyenphuc]

NP chỉ giúp dùm sự khác nhau giữa dây bắc và dây bắc oán của cây đàn kìm khi lên dây? Người ta còn gọi dây bắc là dây hò nhất?

Dây bắc (đờn kìm) là dây lúc chưa có ca ra bộ và cải lương. Âm vực (cung bậc) của nó là âm vực của dây Hò nhứt, tương đương với guitar dây Rạch Giá. Dây này cao quá đàn (ông kép) phải ca lòn.
Dây oán là dây mà âm vực (cung bậc) của nó là âm vực của dây Hò tư, tương đương với guitar dây Tứ nguyệt. Ngày xưa khi ca bắc thì lên dây bắc khi ca ai oán thì lên dây oán, hai cung bậc khác nhau. Ngày xưa tài tử chỉ đờn ca nam theo nam nữ theo nữ, không có song ca.
Từ khi có phong trào ca ra bộ rồi tới cải lương có nam nữ ca chung một bản. Cách lên dây như trên bất tiện nên các thầy đờn nghĩ ra cách lên dây sao cho nam nữ ca chung mà không phải lên dây vặn trục lại. Và cách lên dây mới này vừa ca bắc được vừa ca oán được, nên gọi đó là dây bắc oán. Âm vực của nó là âm vực của dây Hò tư.
Dây bắc oán là dây thống nhất đang sử dụng cho tới hiện nay.
Song song với đó, guitar cũng chế ra Dây Lai là dây thống nhất đang dùng hiện nay cho cả đào lẫn kép ca.
Dây bắc oán khởi thủy có tên là dây bắc chinh, vì không chính dây bắc mà cũng không chính dây oán (chinh là nghiêng qua nghiêng lại). Cũng như Dây Lai có nghĩa là lai qua lai lại giữa dây Rạch Giá và dây Tứ Nguyệt.

[nguyenphuc]

Hồi sáng post bài trên là đang ở trong sở làm, chưa kịp nói hết. Bây giờ nói tiếp về phần chú thaydat họi cách lên dây Hò nhứt.
Dây bắc (còn là dây bắc chính) cũng là dây Hò nhứt, cách lên dây là XÀNG - LIU. Dây lớn chữ XÀNG, dây nhỏ chữ LIU (tức là HÒ). Đây là dây bắc hồi xưa (nguyên thuỷ), bây giờ không có ai chơi dây XÀNG LIU này nữa.
Dây này để đờn những bản bắc mà thôi (và 2 bản Nam Xuân, Đảo). Hồi xưa tài tử chỉ chơi 20 bản tổ, nên không bàn các bản nhỏ, bản quảng... Khi đờn bắc người ta lấy chữ LIU cao làm chủ âm, bởi vậy âm vực rất cao, nam phải ca lòn (nghe không hay).
Thời đó chưa có bản Dạ cổ hoài lang, đến năm 1920 có bản Dạ cổ hoài lang thì giới tài tử không chơi bản này vì là bản nhỏ như giống bản Hành vân chỉ có 20 câu nhịp đôi. Tới sau nó phát triển mở nhịp ra thì người ta thỉnh thoảng có chơi xen vào 20 bản tổ dùng dây bắc (Hò nhứt để đờn cho đàn ông ca, nhưng dây bắc chánh rất khó đờn bản vọng cổ nên người ta vặn trục lên dây lớn thêm một bậc nữa thành dây XỀ - LIU cũng gọi là dây Hò nhứt, và vì dây lớn lên thêm một bậc, so với dây lớn cũ (XÀNG) nó bị chinh một bậc (thành XỀ) nên cũng gọi là dây bắc chinh. Dây bắc chinh này vừa đờn bắc được vừa đớn oán được nên cũng gọi là dây bắc oán. Dây này là vặn truc để lên thêm một bậc của dây Hò nhứt cũ (và cũng vẫn gọi dây Hò nhứt khi đờn vọng cổ kép, tức là dây Hò nhứt hiện nay). Dây "chinh" này chính là dây bắc oán mà hiện nay đang sử dụng.
Tóm lại, dây bắc chánh là dây XÀNG LIU, còn dây bắc chinh là dây XỀ LIU (vọng cổ kép).
Cũng dây XỀ LIU này nhưng khi đờn oán thì gọi là dây oán và đổi tên gọi lại là dây HÒ XANG tức là dây Hò tư hiện nay (vọng cổ đào).
Dây bắc chánh (xưa - XÀNG LIU)) biết để "ăn nói" mà thôi, bây giờ không còn xài nữa.
Rút gọn lại:
- Dây bắc (chánh): tục gọi dây Hò nhứt (xướng âm: XÀNG LIU).
- Dây oán: tục gọi dây Hò tư (xướng âm: HÒ XANG).
- Dây bắc (chinh): tục gọi dây bắc oán (xướng âm: XỀ LIU, tức HÒ XANG).
*Dây bắc oán nếu xướng âm XỀ LIU thì để đờn vọng cổ Hò nhứt cho kép ca.
*Dây bắc oán nếu xướng âm HÒ XANG thì để đờn vọng cổ Hò tư cho đào ca và tất cả các bài bản cổ nhạc, cải lương.
Rút gọn thêm nữa:
Dây bắc là dây Hò nhứt.
Dây bắc oán là dây Hò tư.

[thaydat]

Hôm qua lên mạng thấy có clip nói về dây bắc = dây hò nhất. Khi hướng dẫn lên dây lại khác cách lên dây hò nhất chơi hiện nay (Dây bắc oán) nên tìm hiểu thêm cho cặn kẻ.
Trong líp chỉ cách lên dây cây đàn kìm. NS Chí Tâm có nói dây hò 3 thì phải vặn dây lớn lên thêm để khi bấm phàn làm hò thì dây lớn song thinh với phàn này. Như vậy khi đàn dây hò 3 người ta phải lên dây lại hay để nguyên dây bắc oán đàn dây hò 3?

[nguyenphuc]

Hôm qua lên mạng thấy có clip nói về dây bắc = dây hò nhất. Khi hướng dẫn lên dây lại khác cách lên dây hò nhất chơi hiện nay (Dây bắc oán) nên tìm hiểu thêm cho cặn kẻ.
Trong líp chỉ cách lên dây cây đàn kìm. NS Chí Tâm có nói dây hò 3 thì phải vặn dây lớn lên thêm để khi bấm phàn làm hò thì dây lớn song thinh với phàn này. Như vậy khi đàn dây hò 3 người ta phải lên dây lại hay để nguyên dây bắc oán đàn dây hò 3?

Cái đó là dây hò ba hồi xưa. Hồi xưa mỗi cung bậc (loại dây) đều phải vặn trục lên dây lại. Cách đó chỉ thích hợp với hồi xưa khi ca tài tử thì hoặc chỉ một mình nam hoặc một mình nữ ca suốt hết một bản, nên không có gì trở ngại hay bất tiện.
Từ khi có phong trào ca ra bộ nam nữ ca chung một bản (gọi song ca), và nhất là từ khi có cải lương thì nam nữ ca chung, nửa chừng làm sao vặn trục lên dây lại được. Cho nên các thầy đờn chế ra dây thống nhất để đờn cho nam và nữ ca chung, khi trở dây không phải vặn trục lên dây lại. Đó là dây bắc oán nói trên. Và từ đó về sau, bất cứ dây gì (trong 5 dây Hò 1,2,3,4,5) đều giữ y dây bắc oán, không có lên dây lại nữa. Và dây Hò 3 cũng không ngoại lệ, tức là hiện nay đờn dây hò 3 vẫn giữ nguyên dây bắc oán, giồng như đờn dây hò nhứt hò nhì hò tư hò năm cũng vẫn giữ nguyên dây bắc oán. Dây bắc oán đã là dây thống nhất rồi, nên không còn sửa đổi gì nữa.
Chỉ trừ những dây đặc biệt như dây Tố Lan, Dây Sa Giang, dây Quả Phụ v.v... mới phải vặn trục lên dây lại. Ba loại dây vừa nói chỉ để đờn hoặc là bản oán hoặc là bản vọng cổ mà thôi, không đắc dụng.

[thaydat]

Nói tóm lại nếu có clip nào hướng dẫn cách lên dây đàn kìm mà phải vặn trục trừ 3 loại dây như Tố Lan, Dây Sa Giang, dây Quả Phụ thì đó là cách lên dây trước đây khi chưa có dây bắc oán ?

[nguyenphuc]

Nói tóm lại nếu có clip nào hướng dẫn cách lên dây đàn kìm mà phải vặn trục trừ 3 loại dây như Tố Lan, Dây Sa Giang, dây Quả Phụ thì đó là cách lên dây trước đây khi chưa có dây bắc oán ?

Dạ thưa chú, chính xác 100%, và những cách đó hiện nay không còn áp dụng nữa, mà đã đi vào lịch sử hết rồi. Những (cách lên) dây đó bây giờ chỉ có những người khoảng 70 tuổi trở lên mới biết đờn. Như NP chỉ biết cách lên dây, nếu muốn đờn để "biểu diễn" thì phải bỏ công ra tập dợt (mò) một thời gian. Vì cứ theo phím rồi áp dụng lòng bản mà "phăng" ra thôi. Nhưng không chuyên luyện thì đờn không hay được.

[nguyenphuc]

NP đưa hình ảnh cảnh đón tết lên cho anh em xem khung cảnh tết bên ấy thế nào?

Có cái clip diễn hành tết, có nhiều xe hoa nè, chú thaydat có coi không? (còn nhiều clip nữa lắm).

Diễn Hành Tết ở Cali

[nguyenphuc]

Mời chú thaydat nhìn cảnh sau khi tuyết rơi nhẹ hôm mồng 2 Tết