Trong chương trình cổ nhạc, Nguyễn Phương đã giới thiệu tiểu sử và tài năng nghệ thuật của nhiều nghệ sĩ đang còn ở trong nước hoặc được phép xuất ngoại lưu diễn ở nước ngoài trong một thời gian nhứt định rồi họ sẽ trở về Việt Nam. Sẽ là điều thiếu sót lớn nếu Nguyễn Phương không giới thiệu về hoạt động và tiểu sử của các nghệ sĩ đã đi định cư ở nước ngoài.
Nữ nghệ sĩ Thùy Dương. Hình của soạn giả Nguyễn Phương. Nhiều thính giả ở Sidney nghe chương trình cổ nhạc hàng tuần của đài RFA gọi điện thoại và gởi điện thư yêu cầu tôi giới thiệu về các nghệ sĩ Bạch Lựu, Thanh Hằng ở Úc Châu; có các bạn thính giả của Đài ở Paris, Marseille, và Đan Mạch yêu cầu tôi giới thiệu về các nghệ sĩ Mộng Tuyền, Phương Thanh, Minh Tâm – Tài Lương, Hà Mỹ Xuân, Hà Mỹ Liên, Minh Đức - Kiều Lệ Mai, nghệ sĩ tiền phong Thanh Tùng và ông kỹ sư Kỉnh, giám đốc hãng dĩa Tri Âm, sau khi các vị thính giả đó nghe giới thiệu về hai nghệ sĩ Thanh Bạch và Bạch Lê ở Pháp ; có thính giả ở San José yêu cầu giới thiệu tiểu sử và hoạt động nghệ thuật của nữ nghệ sĩ Bích Sơn, Huyền Trân và Bạch Liên.
Nguyễn Phương xin cố gắng dần dần thực hiện các yêu cầu của quí thính giả vì Nguyễn Phương cũng cần một thời gian để liên lạc trực tiếp phỏng vấn các nghệ sĩ mà quí vị ái mộ. Nguyễn Phương phải sưu tầm tài liệu thật chính xác, phải tìm hiểu những hoạt động đặc sắc của các bạn nghệ sĩ đó rồi mới thực hiện được những chương trình phát thanh nối tiếp.
Dầu phải bỏ ra nhiều công phu sưu tầm tài liệu, khi mà Nguyễn Phương giới thiệu được các nghệ sĩ cải lương thân thương đến với quí vị khán giả bốn phương, Nguyễn Phương cũng rất vui và mãn nguyện.
Các nghệ sĩ cải lương tài danh định cư ở hải ngoại được hát cải lương nhiều nhất và được khán giả ái mộ, biết danh biết mặt nhiều nhất có thể kể tên như nghệ sĩ Thành Được, Phượng Liên, Phượng Mai, Văn Chung, Chí Tâm, Hương Lan, Hương Huyền, Bình Trang, Ngọc Đan Thanh, Linh Tuấn, Thanh Huyền, Hoài Trúc Linh, Bạch Xuân Lan, Tuấn Châu, Tài Linh, Mỹ Châu, Đức Minh, nhạc sĩ Văn Hoàng, nhạc sĩ Minh Phụng… và rất nhiều nghệ sĩ cải lương tài danh trẻ được sinh ra và lớn lên ở nước ngoài.
Có nhiều nghệ sĩ tài danh khác vì không có môi trường để hát cải lương hoặc vì bận bịu sinh kế, lo nuôi dạy cho con cái mà không hành nghề ca hát thường xuyên. Vì vậy trong chương trình hôm nay, Nguyễn Phương xin giới thiệu một nữ nghệ sĩ đa tài, nổi tiếng ở Việt Nam, ở Toronto và Montréal, nhưng hoàn cảnh hành nghề ca hát không được thuận lợi như các bạn ở Westminster, đó là nữ nghệ sĩ Thùy Dương, một con chim sơn ca lạc giữa vùng tuyết trắng. Mời quý vị nghe bài Nhớ Quê Hương qua giọng ca vọng cổ của nữ nghệ sĩ Thùy Dương. (Xin theo dõi trong phần âm thanh bên)
Xuất thân
Thùy Dương tên thật là Lê Thị Thủy, sanh năm 1959 tại Sàigòn. Thân phụ của Thùy Dương tên Lê Văn Be tức Albert. Quê quán của ông Be ở xã Phong Mỹ, quận Cao Lãnh, tỉnh Sadec cũ, nay được gọi là tỉnh Đồng Tháp.
Thùy Dương được cha mẹ cho lên Saigon ăn học. Năm 1970, Thùy Dương 11 tuổi, cô vừa học Văn hóa ở trường Hưng Đạo vừa học ca cổ nhạc với thầy Út Trong ở gần chợ Nancy. Thùy Dương học cổ nhạc mau thành đạt vì khi còn thơ ấu, Thùy Dương thường theo cha đi dự các cuộc đờn ca tài tử trong xóm làng. Cha của Thùy Dương là một nhạc sĩ cổ nhạc, có ngón đờn kìm độc đáo như các nhạc sư Sáu Tửng, Năm Cơ, ông rất nổi danh ở các tỉnh Đồng Tháp và miền Hậu Giang.
Trong vai Nhiếp chính Ỷ Lan
Trong những năm 1971, 72, 73, Thùy Dương theo thầy nhạc sĩ Út Trong và các bạn trẻ đồng học thực hiện chương trình cổ nhạc Ban Thiếu Nhi Trường Giang trên đài Truyền Hình Saigon. Thùy Dương là diễn viên nhí sáng chói nhất của Ban Thiếu Nhi Trường Giang vì ngoài việc học ca cổ nhạc một cách có căn bản, Thùy Dương còn là một sinh viên giỏi của trường Quốc Gia âm nhạc Saigon, đệ tử đắc ý nhứt của nghệ sĩ giáo sư Năm Châu và Kim Cúc.
Thùy Dương học trường Quốc Gia Âm Nhạc, phân khoa cải lương và thoại kịch từ năm 1971 đến năm 1974, cô thi đậu tốt nghiệp hạng ưu khi ra trường.
Năm 1975, mọi hoạt động nghệ thuật trình diễn bị đình trệ, đến cuối năm 1975 thì một vài đoàn hát cải lương được phép thành lập dưới dạng “làm chủ tập thể”, nữ nghệ sĩ Thùy Dương vừa mới ra trường và vì còn nhỏ tuổi nên cô không được với các đoàn cải lương Saigon 1, Saigon 2, Saigon 3, thu nhận làm diễn viên, Thùy Dương trở về quê ở với cha mẹ ở xã Phong Mỹ, quận Cao Lãnh.
Đến năm 1976, đoàn cải lương Sống Chung được thành lập, hai nữ nghệ sĩ Ngân Hà và Thùy Dương được mời làm đào chánh, nam nghệ sĩ Dũng Minh Sang là kép chánh, sau đó đoàn cải lương Sống Chung được cải danh là đoàn Phước Chung.
Đoàn Phước Chung có nhiều nghệ sĩ thành danh trong đầu thập niên 70 như các nữ nghệ sĩ Kiều Phượng Loan, Kiều Lan, Hồng Hoa, Bảo Trâm, Thu Tuyết,…các nam nghệ sĩ Bảo Thanh, Giang Tâm, Linh Tuấn, Văn Bảnh, Triệu Triệu, Dũng Tâm, Lê Văn Cầu, Hoàng Liêm, hề Văn Hường…
Ngân Hà và Thùy Dương thủ các vai chánh trong tuồng Thạch Sanh Lý Thông, Núi Rừng Lên Tiếng, Khoai Lang Dương Ngọc, Thái Hậu Dương Vân Nga…
Diễn xuất trẻ trung
Nữ nghệ sĩ Thùy Dương trong vai Nhiếp Chính Ỷ Lan. Hình của soạn giả Nguyễn Phương. Nữ nghệ sĩ Thùy Dương diễn các vai đào võ như Thiếu Úy Kỳ Hoa trong tuồng Thái Hậu Dương Vân Nga, bộ võ của Thùy Dương rất là oai dũng, điệu múa và động tác thật đẹp. Thùy Dương diễn các vai trẻ, lí lắc, nũng nịu rất có duyên, môt lối diễn tươi mát đầy nữ tính nên cô mang lại cho khán giả những nụ cười ý nhị, một niềm vui nhẹ nhàng.
Tôi còn nhớ những ngày đầu năm 1978, đoàn hát Phước Chung bán dàn hát ở quận Năm Căn, tỉnh Cà Mau, nữ nghệ sĩ Ngân Hà ngã bịnh, được cấp cứu rồi phải trở về Saigon tịnh dưỡng, nữ nghệ sĩ Thùy Dương phải đảm nhận vai chánh trong tất cả các tuồng, thế luôn những vai tuồng của Ngân Hà. Đoàn Phước Chung lưu diễn tiếp theo đó qua các tỉnh Bạch Liêu, Sóc Trăng, Cần Thơ, bất cứ ở điểm diễn nào, khán giả cũng ái mộ Thùy Dương nồng nhiệt. Họ xin ảnh, xin chữ ký và yêu cầu được chụp ảnh chung với Thùy Dương.
Năm 1980, Thùy Dương được đoàn cải lương tuồng cổ Minh Tơ mời đảm nhận vai đào chánh. Thùy Dương được các nghệ sĩ bậc thầy trong nghề hát tuồng Tàu, tuồng cổ, tuồng Hồ Quảng như ( Thanh Tòng, Bạch Long, Thanh Bạch ) chỉ dạy và hướng dẫn thêm về vũ đạo tuồng cổ và ca nhạc hồ quảng.
Cô đã diễn các tuồng Ngọn Lửa Thăng Long đóng cặp với Thanh Tòng, và Thùy Dương đã khắc ghi một hình tượng nghệ thuật khi cô hát các vai Thượng Dương Hoàng Hậu, Ỷ Lan, Hạnh Hoa trong các tuồng Câu Thơ Yên Ngựa, Tô Hiến Thành xử án… Nữ nghệ sĩ Thùy Dương cũng có những vai hát để đời khi cô diễn tuồng cặp với nghệ sĩ Thanh Bạch trong tuồng Dựng Cờ Cứu Nước, Xuân Về Trên Đỉnh Mã Phi.
Năm 1987, đoàn hát Trần Hữu Trang đang thành công vang dội với cặp diễn viên Vũ Linh và Thanh Thanh Tâm thì bất ngờ nữ nghệ sĩ Thanh Thanh Tâm bịnh, không hát được, đoàn Trần Hữu Trang phải mời nghệ sĩ Kiều Lan về hát cặp với nam nghệ sĩ Vũ Linh trong tuồng Hòn Vọng Phu. Nhưng một nhóm khán giả ái mộ Thanh Thanh Tâm và Vũ Linh ghen dùm cho Thanh Thanh Tâm khi Kiều Lan đóng cặp với Vũ Linh. Họ la ó phản đối khi Kiều Lan xuất hiện bên Vũ Linh.
Nên biết là nữ nghệ sĩ Kiều Lan rất đẹp, là đào chánh của nhiều đoàn hát trong thập niên 70, 80 nên Kiều Lan tự động rút lui, về hát chánh cho đoàn Sông Bé 1. Đoàn Trần Hữu Trang phải mời nữ nghệ sĩ Thùy Dương hát vai chánh, thay cho Thanh Thanh Tâm và Kiều Lan.
Nữ nghệ sĩ Thùy Dương có khả năng tuyệt vời khi cô hát tuồng cổ, với dáng đi điệu múa sang trọng và cách ca hát đúng phong cách nghệ thuật tuồng cổ, Thùy Dương chinh phụ được số khán giả khó tánh đó và họ lại hình thành một nhóm khán giả ái mộ cặp diễn viên tài sắc Thùy Dương và Vũ Linh.
Theo chồng định cư sang Cananda
Năm 1989, nữ nghệ sĩ Thùy Dương theo chồng là nhạc sĩ tân nhạc chuyên sử dụng đàn organ của đoàn hát Phước Chung, đi định cư tại Toronto, Canada. Toronto là một thành phố công nghiệp, rất rộnglớn, cộng đồng người việt định cư tại Toronto tuy khá đông nhưng lại ở rất là xa cách nhau, Thùy Dương là diễn viên cải lương duy nhứt sinh sống ở Toronto, cô giống như một con chim sơn ca bay lạc vào vùng đất tuyết.
Trước đó ở đại đô thị Toronto có nghệ sĩ Linh Tuấn, Hoài Trúc Linh, Bạch Xuân Lan và nhạc sĩ Hoàng cư ngụ, khi Thùy Dương qua Canada được vài năm thì các nghệ sĩ mà tôi vừa kể tên đã đi định cư ở Westminster, khu Phước Lộc Thọ bên Cali. Thùy Dương chuyễn sang ca tân nhạc trong các dịp lễ cưới hoặc trong các cuộc hợp cộng đồng, trong các dịp Tết, dịp lễ Vu Lan, lễ Phật Đản…
Như một con ong chuyên cần hút nhụy và xây tổ mới, Thùy Dương rũ các bạn thích cổ nhạc đến nhà để Thùy Dương hướng dẫn các bạn mới ca vọng cổ và các bài bản khác, Thùy Dương tạo cơ hội cho chính cô và các bạn yêu nghệ thuật được hát những trích đoạn cải lương và ca lẽ nhiều bài bản cổ nhạc như hình thức hoạt động Vầng Trăng Cổ Nhạc ở quê nhà.
Năm 2000, Thùy Dương đã có một Ban cải lương và ca tân nhạc. Cô nhận nhiều show diễn ở Toronto, Missisauga, Montréal, trình diễn các trích đoạn Lục Vân Tiên, Nỗi Oan Thị Kính, Bên Cầu Dệt Lụa, Nữa đời Hương Phấn…Thùy Dương lại được khán giả vùng đất tuyết ái mộ một cách nồng nhiệt như khi cô còn ở quê hương, hát cho các đoàn Phước Chung, Minh Tơ, Trần Hữu Trang.
Thùy Dương và nhạc sĩ Kiên chung sống hạnh phúc đến nay đã 17 năm và có được một gái 16 tuổi đang học high school ở Toronto. Thuỳ Dương và nhạc sĩ Kiên đã mua một căn nhà rất đẹp ở Toronto, mỗi người có một chiếc xe hơi riêng để đi làm việc. Trong nhà Thùy Dương, có piano với đủ các loại nhạc khí và một phòng thu thanh hiện đại. Nhạc sĩ Kiên xử dụng máy vi tính trong các việc thu thanh và tự sản xuất các dĩa CD và DVD các chương trình ca tân nhạc và cổ nhạc của Thùy Dương.
“Con Cá mắc cạn”
Chương trình cổ nhạc đến đây xin dứt, xin hẹn tái ngộ vào giờ nầy tuần sau. Trong giới nghệ sĩ cải lương chúng tôi có một danh từ rất hình tượng để nói về người nghệ sĩ cải lương vì một lẽ nào đó không được hành nghề ca hát nữa. Chúng tôi gọi người đó là “con Cá bị vớt ra khỏi nước” hay là “một con cá mắc cạn”.
Có thể là người nghệ sĩ đó không có đoàn hát nào tiếp nhận, hoặc là đã đổi nghề, hoặc đi định cư ở nước ngoài mà nơi người đó ở, không có người đồng hương tức là không có khán giả. Khán giả tức là nước trong biển rộng sông dài hay ít ra cũng là ao là hồ, nơi để cho con cá được sống và được vẫy vùng. Không có nước, dù là con cá kình hay con cá lòng tong thì cũng hết phương vùng vẫy.
Điều may mắn cho các nghệ sĩ cải lương đi định cư ở Mỹ, ở Úc, ở Pháp và Canada là có rất đông đão đồng hương cũng đi định cư như mình nên nghệ sĩ cải lương ở các nước quê hương thứ hai đó vẫn có rất đông người mê xem cải lương, rất đông người ái mộ nghệ sĩ. Đồng hương xem cải lương với một tinh thần đáng quí là họ muốn góp phần bảo tồn một nền nghệ thuật sân khấu độc đáo của dân tộc Việt Nam trong điều kiện có thể của mình.
Nghệ sĩ cải lương định cư ở nước người cũng không muốn mình giống như “con cá bị vớt ra khỏi nước” nên họ tìm mọi cách để hành nghề ca hát, lúc đầu là ca từng bài vọng cổ trong sinh hoạt của cộng đồng. Sau đó các nghệ sĩ hợp lại vói nhau để hát các trích đoạn cải lương trong các đêm thứ bảy hay chúa nhật.
Sân khấu hẹp của các tiệm ăn rộng rãi của chủ nhân người Hoa hay Việt, trước đó dùng làm sân trình diện cô dâu và chú rễ nhân tiệc cưới của họ, nay trở thành nơi diễn trích đoạn cải lương. Khán giả là thực khách, họ mua vé ăn nhậu trong restaurant đó, tiền mỗi suất ăn được tính kèm tiền thưởng thức các show cải lương. Thưa quí thính giả, trong thời gian gần đây, nhiều nghệ sĩ cải lương trong nước xuất ngoại để được hát chung với những nghệ sĩ đã định cư ở hải ngoại, chuyện đó đã tạo ra một môi trường nghệ thuật thuận lợi trong việc giới thiệu nghệ thuật hát cải lương và nghệ thuật hát hồ quảng cho khán giả bốn phương thưởng thức.
Theo Soạn giả Nguyễn Phương
DOHOANG
Trả lời với trích dẫn
Scarlet
