Nguyễn Phương :Nữ nghệ sĩ Phượng Liên, giọng ca vàng trên đất Mỹ
Nhà học giả Vương Hồng Sển có nói: “Ở đâu còn người thích áo dài Việt Nam và thích nghe ca vọng cổ thì ở đó còn có tâm hồn Việt Nam.”
Nữ nghệ sĩ Phượng Liên, giọng ca vàng trên đất Mỹ
Hình do soạn giả Nguyễn Phương cung cấp.
Nữ nghệ sĩ Phượng Liên đoạt giải Thanh Tâm năm 1966.
Nữ nghệ sĩ Phượng Liên ngày còn ở Việt Nam nổi danh là viên ngọc quý miền Tây, khi định cư ở Hoa Kỳ, cô nổi danh giọng ca vàng miền Nam Cali.
Theo lời của Phượng Liên kể thì cha của cô tên Nguyễn Tùng Sơn, hạ sĩ quan của một tiểu đoàn kỵ binh Pháp trú đóng tại quận Phụng Hiệp, tỉnh Cần Thơ. Ông cưới vợ năm 1946 và sanh con gái đầu lòng năm 1947. Hai tháng sau, ông Nguyễn Tùng Sơn bị tử trận tại quận Phụng Hiệp và được an táng tại đất thánh Tây tỉnh Cần Thơ. Một người bạn thân của ông làm khai sanh cho con gái của ông Sơn, lấy tên là Lữ Phụng Liên mà sau này trở thành nữ nghệ sĩ tài danh Phượng Liên.
Phượng Liên học trường Tiểu học Đạt Đức ở Cần Thơ. Năm cô 12 tuổi, Phượng Liên tham gia Ban Văn nghệ Tây Đô của nhà trường, nổi danh ca sĩ trong các chương trình văn nghệ học đường do nhà trường tổ chức gây quỹ giúp học bổng cho các sinh viên nghèo trong tỉnh. Nghệ sĩ Phước Hậu phát hiện giọng ca khỏe và lạ của Phượng Liên nên dạy cho Phượng Liên ca vọng cổ. Sau đó soạn giả Điêu Huyền giới thiệu cho Phượng Liên gia nhập đoàn hát cải lương Kiên Giang. Ông trưởng ban cổ nhạc đoàn Kiên Giang dạy cho Phượng Liên ca vọng cổ và các bài bản cổ nhạc khác. Phượng Liên rất sáng dạ, đêm đêm ngồi bên cánh gà coi hát, học theo cách ca cách diễn của các nghệ sĩ trong đoàn, Phượng Liên thuộc nhiều vai tuồng nên khi có nghệ sĩ bịnh hay vắng mặt, Phượng Liên được yêu cầu hát thế vai, những lần thế vai cấp bách đó, Phượng Liên đều hát thành công.
Năm 1960, Phượng Liên gia nhập đoàn hát Tinh Hoa của bà Bầu Mười Cơ, hát vai đào nhì. Một năm sau, năm 1961, Phượng Liên đã là đào chánh của đoàn hát Tuấn Kiệt, trong tuồng Quán Trọ Hoàng Hôn, hát cặp với nghệ sĩ Tuấn Kiệt, sau này đổi tên là danh ca vọng cổ dài hơi Châu Thanh. Nữ nghệ sĩ Phượng Liên được các ký giả kịch trường tặng cho mỹ danh là Viên Ngọc Quý Miền Tây khi cô hát tuồng Quán Trọ Hoàng Hôn tại rạp Nguyễn Văn Hảo.
Năm 1963, nữ nghệ sĩ Phượng Liên ký hợp đồng với bà bầu Kim Chưởng về hát vai đào chánh thế cho nữ nghệ sĩ Ngọc Hương.
Người trong giới nói là Phượng Liên được tổ đãi, ngay bước đầu khởi nghiệp Phượng Liên đã được nhiều may mắn. Giọng ca có sức truyền cảm đặc biệt và vang lộng của Phượng Liên cộng với cái nhan sắc trời cho của cô gái đẹp Tây Đô là bệ phóng đưa ngôi sao Phượng Liên vút cao trên bầu trời nghệ thuật.
Giải Thanh Tâm năm 1966
May mắn lớn nhứt của Phượng Liên là có được các danh sư truyền nghề hát. Lần thứ nhứt Phượng Liên được soạn giả lão thành Điêu Huyền dạy hát và bố trí cho các nhạc sĩ dạy cho cô ca. Sau đó Phượng Liên được sự chỉ dạy của soạn giả Nhựt Quang, chồng của bà bầu Mười Cơ. Và khi Phượng Liên đi gánh hát Kim Chưởng thì chính bà bầu kiêm nghệ sĩ Kim Chưởng dạy hát cho Phượng Liên. Năm 1966, Phượng Liên đoạt được huy chương vàng giải Thanh Tâm trong vai diễn đào lẳng tuồng Mặt Trời Đêm, hát trên sân khấu Kim Chưởng.
Thưa quý thính giả, vừa rồi là giọng ca của nữ nghệ sĩ Phượng Liên. Phượng Liên cao ráo, dáng điệu khoan thai, phong cách sang trọng, da trắng như tuyết, mịn như nhung, miệng cười như hoa nở, đôi mắt tình tứ, liếc bén như dao, một cô đào hội đủ các ưu điểm về “thinh” và “sắc”, lại được danh sư truyền nghề hát, Phượng Liên đoạt được huy chương vàng giải Thanh Tâm là một điều có thể thấy trước. Vì được rèn luyện trong lò sân khấu tuồng chưởng và hương xa nên diễn xuất của Phượng Liên ồ ạt, sợ nguôi sân khấu. Trong thập niên 60, Phượng Liên diễn các vai đào lẳng, đào mùi, quyến rũ, duyên dáng.
Kể từ đầu thập niên 70 trở về sau, Phượng Liên diễn các vai đào mùi, đào chánh trong nhiều tuồng xã hội. Cô diễn đạt tâm lý nhân vật một cách tinh tế, lối diễn thâm trầm, sâu lắng, đào sâu tâm lý nhân vật. Phượng Liên và Thành Được xuất sắc trong các trích đoạn tuồng Tuyệt Tình Ca.
Phượng Liên từng diễn vai đào chánh, hát cặp với các nam nghệ sĩ tài danh Hữu Phước, Thành Được, Hùng Cường, Dũng Thanh Lâm, Tấn Tài, Minh Vương, Minh Cảnh, Minh Phụng, Thanh Tú… Giọng ca của Phượng Liên vẫn giữ âm sắc tươi mát và truyền cảm, làm nên một phong cách rất riêng của Phượng Liên nên khách mộ điệu cải lương ở Hoa Kỳ gọi Phượng Liên là giọng ca vàng miền Nam Cali.
Về gia đình, năm 1964, Phượng Liên kết hôn với nghệ sĩ Diệp Lang, sanh một trai, một gái. Đến năm 1968, hôn nhơn gảy đổ. Trong thập niên 70, Diệp Lang có vợ khác, Phượng Liên bước thêm bước nữa với ông Nguyễn Đình Vinh, đại tá trong quân đội Việt Nam Cộng Hòa.
Nữ nghệ sĩ Phượng Liên cộng tác với đoàn hát Dạ Lý Hương, có những vai hát để đời qua các tuồng Trăng Thề Vườn Thúy, Cho Trọn Cuộc Tình, Cánh Hoa Chùm Gởi, Tuổi Hồng Cho Em, Tuyệt Tình Ca, Nắng Thu Về Ngõ Trúc…
Nỗi buồn duyên phận lỡ làng cuối thập niên 60 ảnh hưởng sâu sắc đến giọng ca và phong cách diễn xuất của Phượng Liên, giọng ca ngọt ngào của Phượng Liên thêm sâu lắng, ngậm ngùi và lấy được nước mắt của khán giả qua các cảnh bi thương của nhân vật mà Phượng Liên thủ diễn.
Năm 1976, Phượng Liên gia nhập đoàn cải lương Saigon 1, hát xuất sắc qua các tuồng Phụng Nghi Đình, Đời Cô Lựu, Bình Tây Đại Nguyên soái, Nghêu Sò Ốc Hến… Thời gian này Phượng Liên cố thu xếp thì giờ để đi thăm nuôi chồng là ông Nguyễn Đình Vinh bị bắt ở tù trong trại cải tạo ở núi rừng miền Bắc. Khi ông Vinh ra khỏi trại cải tạo, ông và Phượng Liên là đôi vợ chồng hợp pháp nên Phượng Liên được cùng ông Vinh đi định cư tại Hoa Kỳ theo diện HO.
Hiện nay vợ chồng cô Phượng Liên có một ngôi nhà khang trang ở gần khu Phước Lộc Thọ, cuộc sống tự do, sung túc, Phượng Liên cùng các bạn nghệ sĩ định cư ở Hoa Kỳ hát những trích đoạn cải lương hoặc ca vọng cổ gợi nhớ quê hương, có thêm thu nhập và gây quỹ từ thiện.
Phượng Liên tổ chức kỷ niệm 45 năm sân khấu, thành công rực rỡ về nghệ thuật và tài chánh. Giọng hát của Phượng Liên vẫn vang lộng, truyền cảm và thể hiện được cái hay và sức hút của bài ca vọng cổ, một điệu hát tiêu biểu cho cổ nhạc Việt Nam.
(Theo Nguyễn Phương)
Tuyetmai
Trả lời với trích dẫn
Thanh Hậu
